پیشینه و تاریخچه حجامت

اعداد و ارقام زیادی درمورد تاریخچه حجامت گفته شده. بالاتر از همه این اعداد و ارقام، حدیثی از حضرت رسول اکرم هست. این روایت مشخص می کند قدمت حجامت به اندازه عمر بشر می باشد. و به همین خاطر می‌توان این روش درمانی را ورای علوم تجربی بشر دانست.

پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله): «پنج چیز از سنتهای پیامبران است: حیا، حلم، حجامت، مسواک و عطر زدن.

ابزار حجامت نقش بسته بر روی سنگ در مصر و اهرام آن یافت شده است. دانشمندان آن را منسوب به ادریس (ع) نوه حضرت آدم (ع) می‌دانند. ادریس در تاریخ علوم هرمس اول، نزد مصریان به طاها و در نزد ایرانیان هوشگ نامیده می شود (برگرفته از کتاب حجامت معجزه درمان، نوشته مهدی برزو)

نظر استاد خیراندیش:

• هر روش درمانی که سابقه بیشتری داشته باشد، از نظر علمی معتبرتر به حساب می آید. زیرا تجربیات درمانی مثبت یا منفی به معنای حیات انسان ها یا اتلاف جان انسان هاست.
• وقتی گفته می شود یک روش درمانی هزار ساله یا هفت هزار ساله، یعنی میلیاردها انسان در طول سال های متمادی، این روش درمانی را تجربه کرده‌اند و از آن بهره گرفته‌اند. بنابراین ما حق نداریم تجربیاتی را که به قیمت جان انسان ها تمام شده است، به راحتی زیر پا، یا کنار بگذاریم. این که برخی می گویند روش درمانی قدیمی به جرم قدیمی بودن منسوخ است، استدلال غیرعقلایی و غیرعلمی است. زیرا اگر بخواهیم هر روشی را جایگزین کنیم، باید دوباره جان انسان ها را ملاک تجربه قرار دهیم تا بعد از سال ها بفهمیم این روش درمانی مفید هست یا خیر؟

حجامت در جهان

متاسفانه برای برخی افراد جامعه، دلایل علمی بومی در ایران و همینطور اسناد روایی و توصیه های معصومین(علیهم‌السلام) و حکمای گذشته و نیز نظر صاحب نظران کنونی ایرانی به اندازه تایید دانشمندان غربی و غیر ایرانی معتبر و مهم نیست. برخی از ما همیشه برای استفاده از علم و دانش خودمان منتظر نظر غرب می مانیم. این امر حاکی از عدم خودباوری است.

پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در حدیث شب معراج می‌فرمایند‌: وقتی به آسمان هفتم صعود کردم، هیچ ملکی از من گذر نکرد مگر این‌که گفت: «ای محمد، حجامت کن و امّتت را به حجامت امر بفرما».  (بحار ج62 ص300 باب89)

امام علی(علیه‌السلام) می‌فرمایند:   به ‌درستی که حجامت بدن را سالم و عقل را نیرومند می‌گرداند.  ( بحار ج62 ص114 و ج10 ص89)

• نظر به اثبات اثرات درمانی «حجامت». کلینیک‌های متعدد حجامت درمانی و موسسات متعدد تحقیقاتی در آمریکا و اروپا تأسیس شده و فعالیت می کنند. تا به حال نیز تالیفات و گزارشات ارزشمندی توسط آنها منتشر شده است.
• تقریبا تمام کشورهای دنیا با آن آشنایی دارند. برخی به شکل سنتی و برخی به صورت رسمی از این روش درمانی استفاده می کنند. در بسیاری از کشورها مراکز حجامت درمانی متعددی مشغول به فعالیت هستند.
• تالیفات دکتر «ایلکی چرالی» در آمریکا، دکتر «یوهان آبله» در آلمان، کتابی با عنوان «دواءالعجیب» کشف قرن بیستم، با امضای ۳۳ متخصص طب کلاسیک در سوریه به رشته ی تحریر در آمده است.
• به گزارش خبرگذاری تسنیم در مرداد 97. در کشور انگلستان بالغ بر “116 مرکز رسمی حجامت” تحت عنوان “Hijama Clinic”  مشغول فعالیت هستند. این مراکز در سراسر کشور انگلستان و در شهرهای مختلف این کشور تأسیس شده‌‌ اند در این مراکز روزانه به انجام حجامت بیماران خود و داوطلبان انجام آن مشغول هستند. اطلاعات، شماره تماس و آدرس این مراکز در سایت رسمی حجامت کشور انگلستان به‌ آدرس اینترنتی http://hijamaclinic.net  در دسترس عموم قرار دارد.
• در برخی کشورها از جمله چین، حجامت به عنوان یک روش درمانی رسمی در مراکز درمانی و بیمارستان ها مورد استفاده قرار می گیرد.

تاریخچه حجامت در ایران قدیم

• این روش درمانی در ایران قدیم جایگاه ویژه ای در فرهنگ مردم داشته است. مردم به عنوان سنتی مؤکد به آن عمل می کردند و نسل به نسل این سنت حسنه منتقل می شد. بر اساس مستندات تاریخی این روش درمانی در دانشگاه جندی شاپور نیز تدریس می شده است.
• حکیم ابن سینا حجامت را جزو ارکان درمان می داند. او تقریبا برای تمام بیماری ها حجامت و بادکش تجویز می کند. (جالب است که روز بزرگداشت حکیم بوعلی را روز پزشک نامیده ایم، اما روش‌های درمانی این حکیم بزرگوار را غیر علمی می‌دانیم!)
• حکیم جرجانی نیز در کتاب ذخیره خوارزمشاهی، فصل مشخصی را به روش درمانی اختصاص داده است. جرجانی در این کتاب پیرامون قواعد و زمان مناسب آن سخن می گوید. ذخیره خوارزمشاهی اولین و مهم ترین کتاب طب سنتی به زبان فارسی است
• زکریای رازی نیز در کتاب خود با عنوان «جدری و حصبه» توصیه می کند، اطفال برای پیش گیری از ابتلا به آبله حجامت شوند این مطلب نشان از اعتقاد اطبای سنتی برنقش ایمنی زای آن است.
• در کتاب شناسی طب اسلامی و سنتی ایران بیش از 1400 جلد کتاب به چشم می خورد. تقریبا در تمامی آنها پیرامون حجامت و کاربرد آن در درمان صحبت شده است.
• البته اهمیت حکمای قدیم طب به این روش درمانی بی تأثیر از سفارشات مؤکد معصومین (علهم‌السلام) نبوده است.

نظر دکتر پولاک، طبیب ناصرالدین شاه

دکتر پولاک، طبیب ناصرالدین شاه در کتاب خود با عنوان «ایران و ایرانیان» که در سال ۱۸۶۵ در آلمان منتشر شد، می گوید:

“بین دو استخوان کتف اکثر ایرانیان، شیارهایی به چشم می خورد. در بدو امر خیال می کردم این ها آثار ضربه های چوب باشد. تا دیدم ضربه چوب را فقط بر کف پا می زنند و از این لحظه متوجه اثر حجامت شدم. جریان حجامت کردن در سراسر مشرق زمین یکسان است و همان است که در مصر قدیم رایج بوده است. به خصوص اغلب حجامت را در مورد کودکان به کار می برند.غیر از بین دو کتف در سایر قسمت های بدن نیز حجامت می کنند. از جمله در پشت استخوان خاجی (حجامت کمر)، مفاصل، روی طحال و … در اینجا ناگزیر از اعتراف به این مطلبم که من در مدت ۳۰ سال اقامتم در ایران جز دو مورد، هیچ نتیجه زیانباری از حجامت ندیدم و در این دو مورد هم دلاک را متهم می کردند که ابزار کثیف به کار برده است.”

یک رخداد مشکوک در تاریخچه حجامت

اما حجامت در تاریخ ایران یک داستان مشکوکی دارد.

این حادثه مربوط به سال ۱۳۴۴ هجری شمسی است. در این سال و هم زمان با وضع قانون نظارت بر درمان، به شکل گسترده و مشکوکی با حجامت مبارزه شد. ژاندارم ها، حجّام ها را در سراسر کشور دستگیر می کردند. بدین ترتیب این سنت درمانی پرسابقه بدون هیچ بررسی و تحقیق علمی، از روند رفتارهای سنتی جامعه  خارج شد. تنها در مناطقی از کشور که تحت تسلط کامل دولت نبود، اجرا می شد. بالاخره به تناسب فراگیر شدن طب شیمیایی در سراسر جهان و نفوذ فرهنگ استعماری در جوامع مختلف که همراه با زدودن باورهای دینی و فرهنگی جوامع بود، حجامت منسوخ شد و روش های درمان دینی و سنتی از رفتارهای اجتماعی حذف گردید و نسل های جدید نیز به تدریج آن را فراموش کردند.

تا اینکه در سال ۱۳۶۴ در جمعی که به انگیزه کشف یک روش درمانی ساده، ارزان و فراگیر تشکیل شده بود تا از طریق آن بتوان بخش عمده ای از مشکلات درمانی مردم جهان را درمان کرد، سنت درمانی حجامت پیشنهاد و مورد توجه قرار گرفت. علیرغم جوّ فرهنگی و اجرایی نامناسب پیرامون آن، اطلاعات مربوط به آن سامان دهی و ابزارهای اجرایی آن متناسب با شرایط روز طراحی گردید و پس از طی مراحل مقدماتی پژوهشی در سال ۱۳۶۹ در قالب موسسه تحقیقات حجامت ایران به ثبت رسید.

بیشتر بخوانیم : حجامت کودکان